سولانا؛ بلاکچینی سریع، مقیاس‌پذیر و سبز

به‌طور خلاصه، سولانا یک بلاک چین عمومی و منبع باز (Open Source) است که برای میزبانی مجموعه وسیعی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مقیاس‌پذیر (DApps) ساخته‌شده است و ارز دیجیتال اصلی آن SOL نام دارد. مانند دیگر بلاکچین‌های محبوب جهان، سولانا نیز از قراردادهای هوشمند Smart Contracts  پشتیبانی می‌کند. ازآنجایی‌که NFT ها با استفاده از قراردادهای هوشمند منعقد و معامله می‌شوند، پشتیبانی از این قراردادها بسیار حائز اهمیت است. این قراردادها به کاربران اجازه می‌دهند به دارایی‌های دیجیتال در NFT و موارد دیگر دسترسی داشته باشند.

بلاک چین سولانا در تلاش است تا مانند اتریوم میزبان اپلیکیشن های غیر متمرکز و قراردادهای هوشمند باشد.

Solanaدر سال ۲۰۱۷ توسط آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko) با هدف رفع کردن هزینه‌های بالا و سرعت پایین تراکنش که مقیاس‌پذیری بلاکچین‌هایی نظیر بیت کوین و اتریوم را محدود می‌کند، طراحی شده است. در آن زمان، بلاک چین ها تنها قادر به پردازش ۱۵ تراکنش در ثانیه (TPS) بودند.

از سوی دیگر، کارت‌های اعتباری بزرگ می‌توانند تا ۶۵,۰۰۰ TPS را پردازش کنند. علاوه بر این، کاربران باید برای هر تراکنشی که روی یک بلاک چین انجام می‌دهند، کارمزد بپردازند. مواقعی نظیر راه‌اندازی یک NFT محبوب که شبکه‌های بلاک چین شلوغ می‌شوند، این کارمزدها می‌توانند گران‌تر شوند و حتی به صدها دلار برسند. سولانا برای حل این دو مسئله ایجاد شد و توانست هردو را به‌خوبی برطرف کند.

امروزه، TPS مربوط به Solana با کمپانی‌های معتبری نظیر Visa و Mastercard رقابت می‌کند. این پروتکل ازنظر سرعت و مقیاس‌پذیری، یک پیشرو در صنعت بلاک چین است. علاوه بر این، هزینه‌های فعالیت در سولانا به طرز شگفت‌آوری پایین است. برخلاف اتریوم (Ethereum) و کارمزدهای بالای آن که استفاده از شبکه را برای کسانی که آستانه ریسک بالایی برای شرکت در معاملات NFT ندارند، چالش‌برانگیز می‌کند؛ قیمت تراکنش‌های سولانا تنها کسری از یک پنی است.

این موضوع باعث محبوبیت قابل‌توجه Solana شده و آن را به یکی از سریع‌ترین اکوسیستم‌های در حال رشد حوزه کریپتوکارنسی تبدیل کرده است. در حال حاضر، ارزش بازار این پروتکل نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار است و دامیننس (Dominance) 1.16% را به خود اختصاص داده است.

ویژگی های منحصر به فرد پروژه سولانا

هدف طراحی جاه‌طلبانه سولانا، حل مشکل سه‌گانه بلاک چین است؛ مفهومی که توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) –خالق بلاک چین اتریوم- به روش منحصربه‌فرد خودش پیشنهاد شده است. این سه‌گانه به توصیف مجموعه‌ای از سه چالش اصلی می‌پردازد که توسعه‌دهندگان در ساخت بلاک چین با آن‌ها مواجه هستند:

• تمرکززدایی (Decentralization)
• امنیت (Security)
• مقیاس‌پذیری (Scalability)

باور عمومی بر این است که بلاکچین‌ها به‌گونه‌ای ساخته‌شده‌اند که توسعه‌دهندگان را مجبور به قربانی کردن یکی از این سه جنبه به نفع دو جنبه دیگر می‌کند. درواقع هر بلاکچین تا به امروز توانسته تنها دو مورد از این سه مزیت را در یک بازه زمانی مشخص ارائه دهد.

پلتفرم بلاک چین سولانا، مکانیسم اجماع ترکیبی را پیشنهاد کرده است که تمرکززدایی را برای به حداکثر رساندن سرعت، به خطر می‌اندازد. ترکیب نوآورانه الگوریتم اثبات سهام (PoS) با الگوریتم اثبات تاریخ (PoH)، سولانا را به یک پروژه منحصربه‌فرد در صنعت بلاک چین تبدیل کرده است.

به‌طورکلی، مقیاس‌پذیری بلاکچین‌ها بسته به تعداد تراکنش‌هایی که در ثانیه پشتیبانی می‌کنند، مشخص می‌شود. بااین‌حال در شبکه‌های غیرمتمرکز، اختلاف‌ زمانی و توان عملیاتی بالاتر موجب کاهش سرعت می‌شود. به‌طور خلاصه، طراحی Solana این مشکل را با انتخاب یک گره (Node) رهبر بر اساس مکانیسم PoS برطرف کرده است. بنابراین، شبکه سولانا از کاهش بار کاری (Workload) که منجر به افزایش توان عملیاتی –حتی بدون منبع زمانی متمرکز و دقیق- می‌شود، بهره می‌برد.

همچنین Solana با هش کردن (Hashing) خروجی یک تراکنش و استفاده از آن به‌عنوان ورودی تراکنش بعدی، زنجیره‌ای از تراکنش‌ها را ایجاد می‌کند. این تاریخچه تراکنش‌ها، نام PoH را به مکانیسم اصلی سولانا اضافه می‌کند. الگوریتم اثبات تاریخ (PoH) امکان مقیاس‌پذیری بیشتر پروتکل را فراهم می‌کند و به‌نوبه خود موجب افزایش قابلیت استفاده از شبکه بلاکچین می‌‌شود.

شبکه بلاک چین سولانا چطور کار می کند؟

شبکه بلاک چین سولانا از یک الگوریتم هش امن ۲۵۶ بیتی (SHA-256) استفاده می‌کند؛ مجموعه‌ای از توابع رمزنگاری اختصاصی که یک مقدار ۲۵۶ بیتی را به‌عنوان خروجی ارائه می‌دهد. شبکه به‌صورت دوره‌ای از تعداد و هش‌های SHA-256 نمونه‌برداری می‌کند و داده‌های real-time را بر اساس مجموعه هش‌های موجود در واحدهای پردازش مرکزی، ارائه می‌دهد.

اعتبارسنج‌های سولانا می‌توانند از این توالی هش‌ها برای ثبت یک بخش خاص از داده که قبل از تولید یک شاخص هش به‌خصوص ایجادشده، استفاده کنند. نشان یا مهر زمانی برای تراکنش‌ها، بعد از درج این بخش خاص از داده، ایجاد می‌شود. برای دستیابی به تعداد زیادی تراکنش در هر ثانیه و بهبود زمان ایجاد بلوک، همه گره‌های شبکه باید زمان‌سنجی رمزنگاری‌ را برای پیگیری رویدادها داشته باشند؛ نه اینکه برای تأیید تراکنش‌ها، منتظر سایر اعتبارسنج‌ها (Validators) بمانند.

مؤلفه اصلی شبکه بلاک چین Solana، اثبات تاریخ (PoH) است؛ دنباله‌ای از محاسبات که یک رکورد دیجیتالی را ارائه می‌دهد. این رکورد تأیید می‌کند که در هر نقطه از زمان، رویداد مشخصی در شبکه رخ ‌داده است. این مکانیسم را می‌توان به‌عنوان یک ساعت رمزنگاری معرفی کرد که به هر تراکنش در شبکه، یک مهر یا نشان زمانی اختصاص می‌دهد. همراه این نشان زمانی، یک ساختار داده نیز وجود دارد که می‌تواند به‌سادگی به آن اضافه شود.

PoH  از طریق الگوریتم تحمل خطای بیزانس (Tower Byzantine Fault Tolerance) که به‌اختصار با BFT  نشان داده می‌شود، به الگوریتم اثبات سهام (PoS) متکی است. BFT یک نسخه بهینه از الگوریتم کاربردی تحمل خطای بیزانس (pBFT) است. سولانا از الگوریتم BFT برای رسیدن به اجماع استفاده می‌کند. Tower BFT شبکه بلاک چین را ایمن نگه می‌دارد و به‌عنوان یک ابزار کمکی جهت اعتبارسنجی تراکنش‌ها عمل می‌کند.

مزایا و معایب پروتکل سولانا

سولانا یکی از بلاکچین‌های پیشرو در بازار کریپتو کارنسی است که توانسته ظرف مدت کوتاهی، محبوبیت و جایگاه فوق‌العاده‌ای را به دست آورد. این شبکه بلاک چین نیز مانند سایر برترین شبکه‌های دنیا، دارای مزایا و البته معایبی است که شخصیت آن را برای کاربر تعریف می‌کنند. با اطلاع از این ویژگی‌ها است که می‌توان تصمیم به استفاده یا عدم استفاده از پروتکل Solana گرفت.

نقاط قوت

• سرعت و قیمت: شاید بزرگ‌ترین مزیت سولانا، سرعت بالای تراکنش‌ها و هزینه پایین آن‌ها باشد. این پلتفرم قادر است تا ده‌ها هزار تراکنش در هر ثانیه را پشتیبانی کند. الگوریتم‌های PoS و PoH، تراکنش‌ها را بر اساس مالکیت توکن انجام می‌دهند. این سهولت تأیید به Solana کمک می‌کند تا هزینه تراکنش کمی داشته باشد که در حال حاضر کمتر از ۱ سنت است.
• NFT ها و قراردادهای هوشمند:  اتریوم اولین ارز دیجیتال و پلتفرمی بود که قراردادهای هوشمند را معرفی کرد. این قراردادها به پلتفرم‌های بلاک چین اجازه می‌دهند تا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا DApps را اجرا کنند. سولانا توانست با ارائه قراردادهای هوشمند در زمانی که اتریوم دچار ازدحام زیادی شده بود، جایگاه خود را در این حوزه تثبیت کند. ایجاد، خرید و فروش انواع NFT در بازارهای بزرگی نظیر Magic Eden و Open Sea نیز برای کاربران سولانا میسر است.
• اثرات زیست محیطی: یکی از بزرگ‌ترین انتقادات به بیت کوین و اتریوم به‌عنوان فناوری‌های نسل آینده، تأثیر منفی آن‌ها بر محیط‌زیست است. البته اتریوم با ارتقای شبکه خود، بخش بزرگی از این مشکل را برطرف کرد. سولانا از ابتدای شروع فعالیت خود، بلاکچینی بر پایه دو مکانیسم اجماع اثبات سهام و اثبات تاریخ بنا کرد. به دلیل حذف ماینینگ (استخراج) از این مکانیسم‌های اجماع، مصرف شبکه Solana بسیار پایین است و یک رمز ارز سبز و حامی محیط‌زیست به شمار می‌آید.

نقاط ضعف

• عدم ثبات و پایداری:  ازآنجایی‌که سولانا نسبت به ارزهای دیجیتال قدیمی از جامعه کاربران کوچک‌تر و سابقه کمتری برخوردار است، این احتمال وجود دارد ک بعضی از سرمایه‌گذاران به این شبکه اعتماد نکنند. زمانی که بنیاد Solana در ماه سپتامبر توییت کرد که بلاک چین سولانا «بی‌ثباتی متناوب» را تجربه می‌کند، شهرت این شبکه بلاک چین آسیب دید. این کمپانی با اعلام فرسودگی منابع به‌عنوان دلیل این مشکل، اطلاع داد که مهندسان در حال رفع ایرادات هستند. قابلیت اطمینان برای سرمایه‌گذاران ارزهای دیجیتال که بسیاری از آن‌ها از این توضیحات مبهم راضی نبودند، نقش کلیدی دارد.

• پروژه های کمتر: طبق اعلام وب‌سایت State of the DApps، اتریوم در حال حاضر ۲۸۸۷ پروژه DApps دارد. سولانا نیز ادعا کرده که میزبان حدود ۳۵۰ پروژه فعال در شبکه خود است. این پروژه‌ها شامل امور مالی غیرمتمرکز یا DeFi، اپلیکیشن‌های کاربردی، پروژه‌های NFT و انواع بازی است. هرچه خبر سرعت بالا و ساختار هزینه پایین Solana بیشتر پخش شود، ممکن است پروژه‌های جدید این پلتفرم را به اتریوم و سایر پلتفرم‌ها ترجیح دهند. بااین‌حال، باید دید که مزیت سابقه اتریوم چقدر ارزشمند است و آیا سولانا می‌تواند شبکه برنامه‌های خود را به‌اندازه کافی برای رقابت واقعی با اتریوم گسترش دهد یا خیر.

• نرخ تورم: یکی از بزرگ‌ترین دلایلی که در سال ۲۰۲۰ سرمایه‌گذاران را به سمت بازار کریپتو کارنسی سوق داد، فرار از شر تورم بود. بسیاری از ارزهای دیجیتال، دارای سقف سختی برای تعداد کل سکه‌هایی هستند که تا همیشه وجود خواهند داشت. برای مثال، بیت کوین (Bitcoin) به ۲۱ میلیون سکه محدودشده است و انتظار می‌رود سکه نهایی در سال ۲۱۴۰ استخراج شود. از سوی دیگر، سولانا تعداد سکه‌های ثابتی ندارد. سولانا شروع به افزایش ۸ درصدی عرضه SOL در سال کرده است. در این وضعیت، نرخ تورم ۱۵% در سال کاهش می‌یابد تا زمانی که به ۱.۵% برسد و سپس تا ابد روی این میزان تورم باقی خواهد ماند. سرمایه‌گذاران کریپتو که به دنبال تورم صفر هستند، باید آن را در جای دیگری پیدا کنند.

سولانا و توکن های غیر مثلی یا NFT ها

یکی از مهم‌ترین کاربردهای سولانا، ایجاد توکن‌های غیر مثلی یا همان NFT ها با استفاده از قراردادهای هوشمند است. ازآنجایی‌که اتریوم محبوب‌ترین بلاکچین دنیا است، بیشتر محبوب‌ترین بازارهای NFT جهان نیز بر بستر آن ایجاد ‌شده اند. با این‌وجود همان‌طور که قبلاً هم گفتیم، ترجیح کاربران به دلیل مصرف انرژی، سرعت تراکنش و هزینه‌های هنگفتی که باید در بستر اتریوم پرداخت شود، به‌سرعت در حال تغییر است. درنتیجه، بازارهای Solana NFT روزبه‌روز محبوب‌تر می‌شوند و پلتفرم‌های بزرگ توکن‌های غیر مثلی نظیر Open Sea با سولانا ادغام می‌شوند.

مارکت پلیس یا بازارهای NFT پلتفرم هایی برای خرید و فروش توکن های غیر قابل معاوضه هستند که یکی از مشهورترین آن ها OpenSea است.

بازاریا مارکت پلیس NFT، پلتفرمی برای مبادله توکن های غیر مثلی است.

به‌غیراز Open Sea، مارکت پلیس Magic Eden بدون شک از محبوب‌ترین بازارهای Solana NFT است. در این پلتفرم، کاربران امکان ایجاد، خرید و فروش انواع NFT را دارند. اگر نمی‌خواهید برای فهرست کردن توکن‌های غیر مثلی خود هزینه‌ای پرداخت کنید، این بازار برای شما ایده‌آل است. Magic Eden کارمزد Listing ندارد و با دریافت ۲% در هر تراکنش، کسب درآمد می‌کند.

Solanart یکی دیگر از بازارهای توکن‌های غیرقابل تعویض است که پروژه‌های محبوبی نظیر Aurora، Degenerate Ape Academy و Solpunks را میزبانی می‌کند. برای هر فروش موفق NFT در این پلتفرم، ۳% کارمزد تراکنش دریافت می‌شود.​

تحلیل آنچین: کلید موفقیت در بازار رمزارزها